Bujanovac, 12. mart 2024. Pre tačno 21 godinu premijer Srbije Zoran Đinđić ubijen je u atentatu ispred Vlade Srbije. Zoran Đinđić je bio prvi demokratski izabran premijer Srbije. Za njegovo ubistvo osuđeni su pripadnici zemunskog klana i Jedinice za specijalne operacije na ukupno 378 godina zatvora, a među njima i bivši komandant JSO Milorad Ulemek Legija i njegov zamenik Zvezdan Jovanović, koji su osuđeni na zatvorsku kaznu u trajanju od 40 godina. Politička pozadina ubistva, međutim, ni do danas nije rasvetljena, piše N1.

Iako je Đinđić na čelu vlade bio nepune dve godine, od 25. januara 2001, nakon pada režima Slobodana Miloševića 2000, za njegovo vreme započete su socijalne i ekonomske reforme i uspostavljeni dobri odnosi sa zapadnim zemljama. Za vreme njegovog mandata zemlji su ukinute sankcije uvedene za vreme režima Slobodana Miloševića.

U dvorištu zgrade Vlade Srbije u znak sećanja na Đinđića postavljena je spomen-ploča gde se svake godine odaje počast ubijenom premijeru. Ove godine premijerka i članovi vlade položiće venac u 10 sati.

Ubistvu tadašnjeg predsednika Vlade prethodila je pobuna JSO, zatim kampanja preko tabloida, koja je za cilj imala njegovu kriminalizaciju, kao i nekoliko neuspelih pokušaja ubistva, među kojima i neuspeli atentat izveden u jutro 21. februara 2003. godine.

Tada je Dejan Milenković Bagzi, član zemunskog kriminalnog klana, pokušao da zaustavi automobil u kojem je bio premijer, dok su u zasedi čekala četvorica atentatora. Ipak, Đinđić je, zahvaljujući delovanju obezbeđenja, izbegao ozbiljne povrede i preživeo pokušaj ubistva.

Vlada je nekoliko sati posle ubistva Đinđića proglasila vanredno stanje u Srbiji, a kao izvršioci odmah su osumnjičeni pripadnici zemunskog kriminalnog klana i deo pripadnika Jedinice za specijalne operacije (JSO) MUP-a Srbije.

Tokom vanrednog stanja, koje je trajalo do 22. aprila 2003. godine, policija je u akciji „Sablja“ uhapsila više od 11.000 osoba, među kojima i političare, visoke vojne oficire i nosioce pravosudnih funkcija.

Vođe zemunskog klana Dušan Spasojević i Mile Luković stradali su dve nedelje posle ubistva premijera u operaciji „Sablja“, jer su prilikom hapšenja u selu Meljak kod Beograda pokušali da pruže otpor.

U avgustu 2003. godine podignuta je optužnica protiv 44 osobe za učešće u organizovanju ubistva, a suđenje je počelo 22. decembra iste godine u Okružnom sudu u Beogradu.

Sud je 23. maja 2007. godine proglasio krivim optužene koji su osuđeni na ukupno 378 godina zatvora.

Na po 40 godina zatvora osuđeni su bivši komandant JSO Milorad Ulemek Legija i njegov zamenik Zvezdan Jovanović, kao neposredni izvršilac ubistva.

U obrazloženju presude između ostalog je navedeno i da je ubistvo Zorana Đinđića političko ubistvo upereno protiv države, u kome su učestvovali kriminalizovani deo Jedinice za specijalne operacije, koja je Ukazom Vlade 25. marta 2003. godine rasformirana, i kriminalni klan Dušana Spasojevića.

Inspiratori i nalogodavci ubistva prvog demokratskog premijera Srbije do danas nisu otkriveni.

Zoran Đinđić sahranjen je uz najviše vojne počasti, u Aleji velikana na Novom Groblju u Beogradu, tri dana posle ubistva, 15. marta, uz velike mere obezbeđenja. Prema procenama, u povorci građana koji su tom prilikom došli da odaju počast ubijenom premijeru, bilo je oko 200.000 ljudi.

Sahrani je prisustvovalo više 70 delegacija iz sveta, koji su predvodili predsednici i predstavnici brojnih vlada i parlamenata, ministri, predstavnici najznačajnijih međunarodnih organizacija, diplomate i mnogi lični prijatelji Đinđića iz inostranstva.

Šef grčke diplomatije i predsedavajući Saveta ministara Evropske unije Jorgos Papandreu, koji je na shrani predvodio delegaciju stranih diplomata, tom prilikom je, između ostalog, rekao:

„Zorane, u ovom trenutku tuge, tvoja vizija Srbije u Evropi ostaje da živi“.

Danima nakon sahrane, na grob premijera ljudi su svakodnevno donosili cveće i palili sveće u znak sećanja na Zorana Đinđića.

Njegovi govori i poruke citiraju se i 21 godinu nakon njegovog ubistva, a jedna od najčešće pominjanih je deo njegovog odgovora na pitanje jednog mladića iz Novog Pazara.

„Gledajte u budućnost. Gledajte u budućnost i tamo ćemo se sastati vi i ja. Pošto ja imam nameru da još živim u budućnosti“, poručio je Đinđić u maju 2002.

Zoran Đinđić rođen je 1952. godine u Bosanskom Šamcu, a diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu 1974. godine. Početkom 1977. godine napušta Jugoslaviju i odlazi u Nemačku na doktorske studije, gde mu je mentor bio profesor Albreht Velmer, Habermasov učenik.

Jedan je od osnivača Demokratske stranke u kojoj je u septembru 1990. godine izabran za predsednika Izvršnog odbora, a u januaru 1994. za predsednika stranke.

Na tu funkciju biran je i jula 1998. i februara 2000. godine.

Od februara do septembra 1997. godine bio je na poziciji gradonačelnika Beograda, kao kandidat koalicije Zajedno.

Posle pobede Demokratske opozicije Srbije (DOS) na parlamentarnim izborima decembra 2000. godine, izabran je za predsednika Vlade januara 2001. godine.