Bujanoc, 21. mars 2023. Sipas raportit vjetor të Departamentit Amerikan të Shtetit të publikuar të hënën Shqiptarët në Serbi janë të ekspozuar ndaj diskriminimit dhe mungesës së punësimit proporcional. Ashtu si vitin e kaluar, shembuj të diskriminimit përfshijnë gjuhën e urrejtjes dhe pasivimin e adresave të vendbanimit dhe mungesën e teksteve shkollore në gjuhën shqipe.
Raporti thekson konkluzionin e Komitetit të Helsinkit për të Drejtat e Njeriut në Serbi se pasivizimi i vendbanimit në rastin e shqiptarëve paraqet “spastrim etnik me mjete administrative”.
“Udhëheqësit e shqiptarëve etnikë në Serbi pretendojnë se qeveria i ka nënshtruar në mënyrë disproporcionale shqiptarët etnikë ndaj “pasivizimit” për të zvogëluar numrin zyrtar të shqiptarëve etnikë që jetojnë në Serbi. Neni 18 i Ligjit për Vendbanimin e Qytetarëve në Serbi i lejon Ministrisë së Punëve të Brendshme që t’i fshijë personat nga regjistri (d.m.th. t’i “pasivojë” ata) nëse ministria konstaton se ata aktualisht nuk jetojnë në adresën e regjistruar. Policia e bën këtë përcaktim në mënyrë rutinore përmes vizitave spontane në shtëpi. Ndonëse shpesh bëhet gjatë orarit të punës, mjafton një vizitë në të cilën personi nuk është prezent për të vërtetuar mosrezidencën në adresë”, thuhet në raport.
Duke cituar dokumentin e Komitetit të Helsinkit, raporti i Departamentit të Shtetit thekson më tej se individët e pasivuar nuk mund të rinovojnë një kartë identiteti ose pasaportë të skaduar, pa të cilën ata nuk mund të regjistrojnë një makinë, të marrin shërbime shëndetësore ose sociale, përfshirë pensionet, të blejnë ose shesin prona, të votojnë në vend ose zgjedhjet e përgjithshme.
“Shumë e personave të pasivuar deklarojnë se nuk kanë qenë të informuar për pasivizimin e vendbanimit të tyre dhe shumica e kanë marrë vesh se janë pasivizuar vetëm kur kanë tentuar të rinovojnë dokumentet e tyre personale”, thuhet në raport.
Departamenti i Shtetit tregon se sipas institucioneve të pavarura, organizatave joqeveritare dhe ekspertëve, mediat, figurat publike, politikanët, sportdashësit dhe përdoruesit e mediave sociale kanë përdorur në mënyrë rutinore gjuhën e urrejtjes dhe gjuhë diskriminuese kundër komuniteteve pakicë ndërsa ligjet aktuale nuk janë zbatuar në mënyrë adekuate.
“Drejtori i Agjencisë së Sigurisë dhe Inteligjencës, Aleksandar Vulin, vazhdoi si ministër i Brendshëm të përdorte publikisht termin pejorativ për shqiptarët; në qershor, disa organizata joqeveritare dënuan gjuhën e urrejtjes së Vulin dhe i kërkuan qeverisë të bënte të njëjtën gjë, por kjo nuk ndodhi”, thuhet në raport.
Siç u tha, liderët e shqiptarëve në komunën e Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit, së bashku me boshnjakët në rajonin jugperëndimor të Sanxhakut, vazhduan të shprehin shqetësimin për përfaqësimin e pamjaftueshëm të komuniteteve të tyre në institucionet shtetërore në nivel lokal.
Në raport përmenden edhe ankesat e shqiptarëve për procesin e regjistrimit të kryer vitin e kaluar.
“Shqiptarët etnikë në Medvegjë raportuan raste të mosregjistrimit, refuzimit për të lejuar regjistrimin në gjuhën shqipe kur është e nevojshme dhe diskriminim nga regjistruesit joshqiptarë”, thuhet në raport.
Gjithashtu theksohet se nuk ka tekste në gjuhën shqipe për nxënësit e shkollave të mesme, edhe pse vlerësohet se shqiptarët etnikë janë një nga pesë grupet më të mëdha minoritare në vend.