Bujanoc, Prishtinë, 4. shtator 2023. – Pikërisht tre vjet më parë, në Shtëpinë e Bardhë, në prani të presidentit të atëhershëm të SHBA-së, Donald Trump, presidenti serb Aleksandar Vuçiq dhe kryeministrit të atëhershëm të Kosovës, Avdullah Hoti, u nënshkruan Marrëveshjen e Uashingtonit, e cila më pas shihej si një shans i ri për të ndërtuar paqen e përhershme dhe stabilitet afatgjatë, jo vetëm kur bëhet fjalë për marrëdhëniet ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, por edhe në kontekstin e të gjithë rajonit të Ballkanit Perëndimor. Sot, tre vjet më vonë, Marrëveshja e Uashingtonit është pothuajse e harruar dhe është arritur pak nga ajo që ishte parashikuar.
Analistët nga Beogradi dhe Prishtina tregojnë për KosovoOnline se pas tre vitesh është e qartë se u humb një mundësi e mirë që mund të kishte çuar në përparim të dukshëm në normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet serbëve dhe shqiptarëve.
Optimizmi fillestar u shua shumë shpejt, sidomos pas ardhjes së Albin Kurtit në krye të qeverisë në Prishtinë.
Me marrëveshjen e Uashingtonit, Kosova u pajtua që të respektojë një moratorium njëvjeçar të fushatës për anëtarësim në organizatat ndërkombëtare dhe Serbia pranoi të ndalojë lobimin për ç’njohje të pavarësisë së Kosovës. Moratoriumi u vazhdua edhe pas afatit nga marrëveshja, deri në pranverën e vitit të kaluar kur Prishtina aplikoi për në Këshillin e Evropës.
Po ashtu është planifikuar që nga të dyja palët të zbatohet marrëveshja për autostradën Beograd-Prishtinë, e nënshkruar më 14 shkurt 2020, si dhe marrëveshja për hekurudhat. Përveç kësaj, të dyja palët janë zotuar t’i përkushtohen një studimi fizibiliteti mbi mundësitë e lidhjes së infrastrukturës hekurudhore Beograd-Prishtinë me portin në Adriatik.
Në Marrëveshjen e Uashingtonit thuhet gjithashtu se Kosova dhe Serbia do të bashkëpunojnë me Korporatën Amerikane për Financimin e Zhvillimit Ndërkombëtar dhe në memorandume mirëkuptimi për funksionalizimin e “Autostradës së Paqes”, hekurudhës Prishtinë-Merdare dhe hekurudhës Nish-Prishtinë.
Marrëveshja parashikonte anëtarësimin e Kosovës në “mini Schengen”, i cili u iniciua nga Serbia, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut, më vonë “Ballkani i Hapur”, por kjo nuk ndodhi.
Të dyja palët ranë dakord të bashkëpunojnë me Departamentin e Energjisë të SHBA-së dhe entitete të tjera të qeverisë amerikane për një studim fizibiliteti për shfrytëzimin e përbashkët të liqenit të Gazivodës, i cili është ende një çështje mosmarrëveshjeje mes Beogradit dhe Prishtinës.
Marrëveshja përfshinte gjithashtu detyrimin për të mbrojtur dhe promovuar liritë fetare, duke përfshirë rivendosjen e komunikimit ndërfetar, mbrojtjen e objekteve fetare dhe zbatimin e vendimeve gjyqësore në lidhje me KPS-në, si dhe vazhdimin e kthimit të pronës së trashëguar, të cilën Prishtina ende nuk e ka respektuar.
Ata ishin zotuar gjithashtu të përshpejtojnë përpjekjet për gjetjen dhe identifikimin e eshtrave të personave të zhdukur dhe të angazhohen për identifikimin dhe zbatimin e zgjidhjeve afatgjata dhe të qëndrueshme për refugjatët dhe personat e zhvendosur brenda vendit. Në një raund të dialogut të nivelit të lartë në Bruksel, në maj të këtij viti, u miratua Deklarata për të Zhdukurit, por të dyja palët ende akuzohen për moszbatim të saj.
Në marrëveshje, Kosova pranoi të hapte një ambasadë në Jerusalem, dhe në këmbim që Izraeli të njohë pavarësinë e Kosovës.