Mirëpo, në vend të emrit të një njeriu të gjallë, ndoshta mund të gjendej një emër që është një lloj “lidhje” mes kulturës së serbëve dhe kulturës së shqiptarëve. Menjëherë më vijnë ndërmend dy persona: Bekim Fehmiu (1936 – 2010), aktor legjendar i “Mbledhësve të puplave” dhe “Edukimi special” dhe Petrit Imami (1945 – 2019), profesor i njohur në FDU dhe autor i librit madhor “Serbët dhe shqiptarët ndër shekuj”
Shkruan: Muharem Bazdul

Bujanoc, 27 nëntor 2023 (Foto Kosovaonline) – Para disa vitesh, një pjesë e madhe e publikut vendas, kryesisht ajo që as nuk ndjek letërsi dhe as nuk lexon libra, u skandalizua nga “trajtimi” i poetes Desanka Maksimoviq në romanin e Basarës “Kontraendorphin”, shkruan për portalin Kosovaonline, në tekstin e rtij autorial, shkrimtari dhe gazetari Muharem Bazdul.
Të pavetëdijshëm për ligjshmërinë e fiksionit letrar dhe për faktin se variacioni i një romancieri në një anekdotë pazari, përndryshe shumë të vjetër, nuk përfaqëson domosdoshmërisht qëndrimin qytetar të autorit, ata trumbetuan “fyerjen e nderit”. Megjithatë, këto ditë, emri i Desankës e gjeti veten përsëri në artikujt e gazetave në rubrikën “aktuale”. Mbi të gjitha, në portalin tonë u publikua lajmi se Kuvendi i Komunës së Bujanocit duhet të vendos nëse do të miratohet vendimi i Këshillit të Shkollës nga fshati Bilaç, Komuna e Bujanocit, për ndryshimin e emrit të shkollës fillore atje nga e tanishmja “Desanka Maksimoviq” në “Ismail Kadare”.
Sipas njoftimeve, për të konfirmuar një vendim të tillë sigurisht që mazhoranca ekziston. Këtu, megjithatë, fjalën e fundit nuk e ka Kuvendi Komunal, por Ministria e Arsimit e Republikës së Serbisë. E ministrja përgjegjëse, Sllavica Gjukiq-Dejanoviq, tashmë ka deklaruar se “është e papranueshme që shkolla me emrin Desanka Maksimoviq të ndryshojë emrin, pavarësisht se ku ndodhet”. Të heqësh emrin e kësaj poeteje të madhe do të thotë të harrosh mesazhet e saj antifashiste nga ‘Përralla e përgjakshme’ që u dërguan për të mirën e të gjithë njerëzve dhe të gjithë fëmijëve”.
Gjëja më e çuditshme në gjithë këtë iniciativë është propozimi për të emëruar shkollën me emrin e një personi të gjallë. Të themi të vërtetën, Kadareja është 87 vjeç, por është ende aktiv dhe vital. Aq sa mund të thuhet prej dekadash se ai është shkrimtari – dhe artisti – më i rëndësishëm shqiptar i të gjitha kohërave, ka diçka të papërshtatshme në emërtimin e shkollave me njerëz të gjallë.
Në këtë kuptim, ndoshta reagimi negativ i ministres Gjukiq-Dejanoviq ka qenë tepër i nxituar dhe ndoshta iniciativa nuk duhet refuzuar brenda natës në tërësi. Nëse flasim për një shkollë ku mësimet i ndjekin fëmijët shqiptarë dhe nëse Bordi i shkollës dhe prindërit e fëmijëve i pengon një emër i tillë, këtë fakt nuk duhet injoruar. Desanka Maksimoviq është aq e pranishme në kulturën dhe kujtesën serbe, saqë emri i shkollës praktikisht nuk ndryshon asgjë.
Ndonjë ndjellakeqës mund të thotë se në atë mënyrë thirret ndonjë e keqe. Disa nga të njohurit e mi nga Vrbas janë krenarë, me disa të drejtë, për faktin se për herë të parë në atë qytet të vogël, një institucion publik u emërua me emrin Danilo Kish. Kjo ndodhi vetëm disa muaj pas vdekjes së tij. Gjatë jetës së tij, një nder i tillë nuk është vërtet i zakonshëm. (Të themi të vërtetën, shkrimtari i madh gjerman Hans Magnus Enzensberger përfshiu “99 vinjeta letrare nga shekulli i 20-të” në librin e tij të mrekullueshëm “Arti i mbijetesës”; 98 vinjeta u kushtohen shkrimtarëve të vdekur: nga Zhid deri te Andriq dhe nga Broh te Shkvorecki , në mesin e tyre ishte vetëm një shkrimtar i gjallë: Ismail Kadare; megjithatë dyshoj se në Bujanoc e kanë pasë mendjen te precedenti i Enzensberger-it.)
Megjithatë, ky “rast” mund të jetë një arsye për të vënë në dukje se në Serbi ekziston një sasi e mjaftueshme e konsistencës në idenë se në vendet ku jetojnë një numër i konsiderueshëm pjesëtarësh të një pakice kombëtare, shkollat emërtohen (i) sipas njerëzve nga historia e tyre kombëtare dhe kulturore. Në Bujanoc tashmë funksionojnë shkollat “Naim Frashëri”, “Ali Bektashi” apo “Muarem Kadriu”.
Shkollën “Ibrahim Bakiq” e ke në Tutin, kurse “Çaki Lajosh” në Baçka Topola. Natyrisht, ka shkolla me emrin e figurave kryesore të kulturës serbe, kështu që për shembull, në të tri këto komuna të përmendura ka një shkollë fillore me emrin Vuk Karaxhiq. Askush nuk i konteston emrat e shkollave me emrin serb që kontribuan në shkencën botërore si Nikolla Tesla (dhe një shembull i tillë ekziston në Baçka Topola). Ka emra të tjerë të zgjedhur me kënaqësi. Një shkollë në Tutin quhet “Mesha Selimoviq”.
Edhe pse Selimovic e konsideronte veten një shkrimtar serb, boshnjakët e përfshijnë rregullisht në botimet e tyre përfaqësuese. Përkundër kësaj ose ndoshta për shkak të kësaj, interesimi për veprën e këtij shkrimtari është “lidhja” e kulturës së serbëve dhe kulturës së boshnjakëve. Prandaj, ky emër nuk kontestohet dhe në fakt është më së mirë i pranuar si në komunitetin lokal ashtu edhe nga një këndvështrim më i gjerë i shtetit.
Në këtë kuptim, ndoshta reagimi negativ i ministres Gjukiq-Dejanoviq ka qenë tepër i nxituar dhe ndoshta iniciativa nuk duhet refuzuar brenda natës në tërësi. Nëse flasim për një shkollë ku mësimet i ndjekin fëmijët shqiptarë dhe nëse Bordi i shkollës dhe prindërit e fëmijëve i pengon një emër i tillë, këtë fakt nuk duhet injoruar. Desanka Maksimoviq është aq e pranishme në kulturën dhe kujtesën serbe, saqë emri i shkollës praktikisht nuk ndryshon asgjë..
Mirëpo, në vend të emrit të një njeriu të gjallë, ndoshta mund të gjendej një emër që është një lloj “lidhje” mes kulturës së serbëve dhe kulturës së shqiptarëve. Menjëherë më vijnë ndërmend dy persona: Bekim Fehmiu (1936 – 2010), aktor legjendar i “Mbledhësit të puplave” dhe “Edukimi special” dhe Petrit Imami (1945 – 2019), profesor i njohur në FDU dhe autor i librit madhor “Serbët dhe shqiptarët ndër shekuj”.
Të dy ishin shqiptarë, të dy ia arritën qëllimit si njerëz dhe artistë në Beograd, të dy lanë gjurmë të thella në kulturën serbe dhe mbajtën marrëdhënie të mira mes shqiptarëve dhe serbëve. Ata e meritonin t’i vihej emri i tyre. Një shkollë fillore në fshatin Bilaç të Bujanocit, nuk do të ishte një fillim i keq.