Piše: N. Stevanović
Bujanovac, 16. mart 2023. Politički i institucionalni predstavnici Albanaca u Bujanovcu, Preševu i Medveđi objavili su deklaraciju u kojoj za albansko stanovništvo u tri opštine na jugu Srbije zahtevaju ista prava koja imaju Srbi na Kosovu. Među potpisnicima deklaracije su predsednik opštine Bujanovac Nagip Arifi, predsednik bujanovačke skupštine Enver Ramadani i narodni poslanik Šaip Kamberi.
Albanski političari su ovim nastavili kampanju, započetu po obelodanjivanju francusko-nemačkog plana za Kosovo, u kojoj gotovo svakodnevno traže reciprocitet u pravima u odnosu na Srbe na Kosovu i uključivanje Preševske doline, kako nazivaju područja tri opštine, u dijalog Beograda i Prištine.
“Ozvaničenje legitimnog i pravednog zahteva o reciprocitetu u pravima između kosovskih Srba i Albanca u Srbiji u okviru Briselskog dijaloga korak je koji danas pokrećemo mi predstavnici Preševske doline. Mi od Evropske unije i SAD zahtevamo podršku ovom plemenitom načelu, koji se zasniva na liberalnoj tradiciji demokratskih zemalja na našem kontinentu”, navodi se u deklaraciji od 13. marta.
Predsednik Srbije Aleksandar Vučić zahtev za reciprocitetom nazvao je besmislicom prilikom posete Bujanovcu 11. marta.
“Aktuelni politički kontekst nakon ruske invazije na Ukrajinu zahteva jednu izraženiju dinamiku, naročito u bezbednosnim pitanjima, pravima manjina i principa kolektivne bezbednosti regiona Zapadnog Balkana. Dakle, u tom smislu važno je da Preševska dolina bude u fokusu prekoatlantskih i ostalih zapadnih politika, uz podršku Republike Kosova i Republike Albanije”, piše dalje u deklaraciji.
Da bi se ovo postiglo, navodi se, „potrebno je zvanično i suštinsko uključivanje pitanja Preševske doline u dijalog između Kosova i Srbije, koji omogućava Evropska unija“.
“Da se govori samo o manjinskim zajednicama na Kosovu, a ne i onima u Srbiji, neće doprineti mirnoj sutrašnjici, naprotiv”, smatraju lideri Albanaca u Srbiji.
Kako navode, reciproitet u pravima manjinskih zajednica zanovan je na načelu ravnopravnosti jednakosti, što je za njih od životne važnosti, a simetrija i usklađivanje prava manjinskih zajednica u regionu poslužiće evropeizaciji i demokratizaciji Srbije i dati legimitet Evropskoj uniji u ulozi posrednika u dijalogu.
U deklaraciji albanskih političara se navodi i da Srbija nije sprovela suštinske ciljeve, kao što su integracija, brži ekonomski oporavak, povratak raseljenog stanovništva i demilitarizacija regiona od specijalnih jedinica državne bezbednosti i oružanih snaga.
Podsetili su i da su se sa zahtevom za reciprocitet već obratili visokom predstavniku za spoljnu politiku EU Žozepu Borelju i predstavniku američkog Stejt departmenta Gabrijelu Eskobaru.
U deklaraciji se od Srbije zahteva, kako piše, da ispuni obaveze iz postojećih sporazuma sa Albancima u Preševskoj dolini, ali i da prestane sa pasivizacijom prebivališta.
“Pozivamo institucije Republike Kosovo i Republike Albanije da se kroz delovanje u okviru regionalne saradnje založe za zaštiti interesa Albanaca Preševske doline, u skladu sa Referendumom od 1 i 2 marta 1992 godine o političkoj i teritorijalnoj autonomiji sa pravom na ujedinjenje sa Kosovom”, stoji u deklaraciji.
Dokument su potpisali i šef Nacionalnog saveta Albanaca Ragmi Mustafa, predsednik Skupštine opštine Preševo Sali Salihu, šef preševske Demokratske partije Albanaca Ragmi Mustafa i odbornik u Skupštini opštine Medveđa Femi Beja.
Potpis na dokument nisu stavili zamenik predsednika opštine Bujanovac Šćiprim Musliju i predsednik Preševa Šćiprim Arifi.
